ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων

 Ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πεδία για την κοινωνικοποίησή τους, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους. Ο τρόπος ωστόσο με τον οποίο οι έφηβοι αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους συνδέεται ποικιλοτρόπως με την ψυχική αλλά και τη σωματική τους ανάπτυξη και υγεία.

 Οι έφηβοι αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους σε δραστηριότητες που απαιτούν φυσική άσκηση (π.χ. ποδόσφαιρο, ποδήλατο, μπαλέτο) ή σε καθιστικές δραστηριότητες (π.χ. τηλεόραση, ηλεκτρονικός υπολογιστής, ηλεκτρονικά παιχνίδια, βιβλία, κτλ.). Ο χρόνος που αφιερώνουν οι έφηβοι σε κάθε έναν από αυτούς τους δύο τύπους δραστηριοτήτων απασχολεί τα τελευταία χρόνια τους επαγγελματίες υγείας αφού φαίνεται πως οι έφηβοι τείνουν να ασχολούνται λιγότερο με φυσικές και περισσότερο με καθιστικές δραστηριότητες.

Η συχνή σωματική άσκηση έχει θετικές επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία των εφήβων. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι έφηβοι που ασκούνται σωματικά ημερησίως για 60 λεπτά έχουν καλύτερη φυσική κατάσταση, σχολική επίδοση, αυτοεκτίμηση, ομαλή διαχείριση άγχους και είναι πιο κοινωνικοί συγκριτικά με εκείνους που ασκούνται λιγότερο συχνά ή και καθόλου. Επίσης, οι έφηβοι που συμμετέχουν σε φυσικές δραστηριότητες είναι πιθανότερο να συνεχίσουν να είναι δραστήριοι και ως ενήλικοι. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό και γενικά η σωματική άσκηση αποτελεί προστατευτικό παράγοντα για την έναρξη χρήσης και κατάχρησης αλκοόλ και καπνού τόσο στην εφηβεία όσο και στην ενήλικη ζωή.

Η τηλεόραση αποτελεί ένα από τα βασικά μέσα ενημέρωσης και διασκέδασης στις δυτικές κοινωνίες και έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών σχετικά με τις επιδράσεις της στα παιδιά και τους εφήβους. Τα παιδιά και οι έφηβοι σήμερα δεν απασχολούνται μόνο με την τηλεόραση, αλλά αφιερώνουν πολύ χρόνο και σε άλλες ηλεκτρονικές συσκευές (π.χ. ηλεκτρονικός υπολογιστής). Πολλές μελέτες έχουν εστιάσει στις επιπτώσεις που έχει στην υγεία τους ο χρόνος που βρίσκονται συνολικά μπροστά από την οθόνη ηλεκτρονικών συσκευών (screen time) και έχουν δείξει ότι σχετίζεται με αύξηση βάρους και παχυσαρκία, πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής, βίαιες ή επιθετικές συμπεριφορές, πρώιμη έναρξη καπνίσματος και χρήσης αλκοόλ. Επιπλέον, ο αυξημένος χρόνος μπροστά από μία οθόνη επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων, καθώς μελέτες έχουν επισημάνει ότι συνδέεται με τη μείωση του χρόνου προσωπικών συναναστροφών και με τη χαμηλή ποιότητα συναισθηματικού δεσμού με τους γονείς και τους συνομηλίκους. Η συχνή παρακολούθηση τηλεόρασης σχετίζεται και με σειρά προβλημάτων αργότερα στη ζωή όπως κάπνισμα, κακή φυσική κατάσταση, ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, υψηλά επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα και παχυσαρκία. […]

( Κοκκέβη Ά, Φωτίου Α, Ξανθάκη Μ., Καναβού Ε. Ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα, 2011.)

Πόσο κοστίζει να ξεδίνει κανείς;

 Σαν υποκατάστατο της ευτυχίας, η διασκέδαση διέθετε πάντα ακαταμάχητα θέλγητρα. Εξαρτημένη από χίλια δυο, η ευτυχία ξεγλιστράει συνεχώς, ενώ η διασκέδαση πιστεύουμε ότι είναι του χεριού μας. Όποιος πληρώνει το αντίτιμο την αποκτά. Να όμως που σήμερα οι τερπνές υπηρεσίες της γίνονται αναπάντεχα πιο ακριβές. Θα δυστυχήσουμε λοιπόν διπλά; Εκτός από φτωχότεροι θα γίνουμε και ανίκανοι να ξεδίνουμε;

  Το όλο ζήτημα ανάγεται στο τι έχουμε στη διάθεσή μας ώστε να ελαφρώνουν τα βάρη. Μέχρι τώρα είχαμε αρκετά πράγματα ειδικά κατασκευασμένα για να φτιάχνουν τη διάθεση. Αποδείχτηκε πως ήταν «χαρούμενα πράγματα για λυπημένους ανθρώπους». Πράγματι, η διάθεση των ανθρώπων έφτιαχνε όλο και δυσκολότερα, όχι επειδή τα πράγματα που προμηθεύονταν ήταν ελαττωματικά, αλλά επειδή ο εθισμός στην αγορά της διασκέδασης υπενθύμιζε διαρκώς στον αγοραστή ότι ήταν δέσμιος μιας δοσοληψίας. Από το πόσα είχε στην τσέπη του εξαρτιόταν το τι θα ’βαζε στην καρδιά του. Ποθούσε να συγκινηθεί έως δακρύων ή να γελάσει. Έπρεπε να πληρώσει γι’ αυτό, μια υποχρέωση που τον ξανάφερνε πίσω, στην εργασία, στις έγνοιες. Ωστόσο, το πρόβλημα αντιμετωπιζόταν γρήγορα και χωρίς πολλούς δισταγμούς, όσο το επέτρεπαν οι συνθήκες. Ήταν ανάγκη πάση θυσία να εξασφαλισθεί η διασκέδαση για να εμποδίσει τη σκέψη να πάει εκεί όπου δεν θα ’ξερε κυριολεκτικά τι να κάνει. …………………………………..

 Άλλο όμως να «το ρίχνει έξω» κανείς και άλλο να «ρίχνεται έξω» ολόκληρος. Το ότι στόμωσε η φαντασία από τα πολλά θεάματα μόνο οι σχεδιαστές της βιομηχανίας των εντυπώσεων μπορούν να το αρνηθούν. Τους ακολουθούν, είναι αλήθεια, κάμποσοι καλλιτέχνες που βλέπουν με άγχος την τεχνολογία να τους κλέβει το ψωμί, να γίνεται πιο φαντασμαγορική απ’ ό,τι η ζωγραφική, η γλυπτική ή η μουσική που σπούδασαν. Η τέχνη σπεύδει να μιμηθεί τη μηχανή και τον υπολογιστή, ζηλεύοντας την ικανότητά τους να «απορροφούν» τον χρήστη τους. Αλλά γιατί η απορρόφηση να είναι στόχος;

  Στόχος θα μπορούσε να είναι το αντίθετο: να δίνουν οι τέχνες εναύσματα και ωθήσεις, να αποσπούν τον θεατή και τον ακροατή προσωρινά από τις έγνοιες του για να τον αποδώσουν και πάλι σ’ αυτές, εφοδιασμένο όμως τώρα με ένα αίσθημα που τις ξεπερνά. Ένα τέτοιο αίσθημα είναι πάντα συνυφασμένο με τη φαντασία. Εκείνος που κατορθώνει να δει τις σκοτούρες του και τις δυσκολίες της κάθε ημέρας, σαν μέρη ενός «έργου» που εκτυλίσσεται, αυτός φαντάζεται κιόλας μια κάποια λύση. Είναι πλέον και ο ίδιος λιγάκι καλλιτέχνης: βλέπει τη διαδοχή των καταστάσεων, σταθμίζει τη βαρύτητα της καθεμιάς, εφαρμόζει στη ζωή του τον κανόνα κάθε τέχνης που είναι ο κανόνας της εξοικονόμησης. Σ’ αυτό το συμβάν θα δώσω περισσότερη σημασία, στο άλλο λιγότερη. Ρυθμίζω κάπως τις χαρές και τις θλίψεις, εποπτεύω τη ζωή μου, τη ζω, αλλά και την παρακολουθώ από κάποιο «θεωρείο». Αν κάτι δεν πάει καλά, τίποτα δεν θα με εμπόδιζε να το διορθώσω.

  Είναι φανερό ότι μια τέτοια στάση αποκλείεται όταν κανείς έχει συνηθίσει να ρίχνεται ολόκληρος στη διασκέδαση. […………]

(Ο κ. Β. Καραποστόλης είναι καθηγητής Πολιτισμού και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13-1-2013)

Η τεχνολογία της μοναξιάς

Η μοναξιά είναι ύπουλη ατομική ασθένεια, όμως με βαθιές κοινωνικές ρίζες. Μιλάμε για μοναξιά του ατόμου και αγνοούμε τις συνθήκες που τη δημιουργούν. Τα προϊόντα της τεχνολογίας που θεωρώ ότι κυρίως ενέχονται στο να επιτείνουν την ανθρώπινη μοναξιά είναι ο υπολογιστής, η τηλεόραση και η πολυκατοικία. αφού περιορίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα σε συγκεκριμένο στενό χώρο, δηλαδή, μας απομονώνουν κοινωνικά..

Οι πιο ανυποψίαστοι είναι οι άνθρωποι των αστικών πόλεων. Ο ελεύθερος χρόνος τους προγραμματίζεται σύμφωνα με το πρόγραμμα της τηλεόρασης. […] Ο άνθρωπος της τηλεόρασης και του καναπέ εξελίσσεται σιγά-σιγά σε παθητικό και από απόσταση παρατηρητή, αμέτοχο στα κοινωνικά γεγονότα.

Η μοναξιά, η οικογενειακή και κοινωνική απόρριψη και περιθωριοποίηση ήταν και είναι δυστυχώς θλιβερό προνόμιο των ηλικιωμένων. Στα παλιά χρόνια ήταν αδιανόητο να μιλάει κανείς για μοναξιά των νέων. Η αλάνα και το σχολείο λειτουργούσαν επικοινωνιακά καλύτερα από τη σημερινή ψηφιακή επικοινωνία. Σήμερα όμως η τεχνολογία της μοναξιάς έχει χτυπήσει και την πόρτα των νέων, κυρίως των εφήβων και των φοιτητών. […..]

Η τεχνολογία της πληροφορίας, διότι αυτό είναι το Internet, πέραν από ένα χρήσιμο εργαλείο, ξαφνικά εμφανίζεται ως ελκυστική διέξοδος για αναζήτηση αλλά και λύση για ατομικά αδιέξοδα. Έτσι κάπως αρχίζει η ιστορία του εγκλωβισμού των νέων στην τεχνολογία.

Ο νέος μπορεί ευκολότατα να επικοινωνεί μέσα από το προσωπικό του «φρούριο» των τεσσάρων τοίχων, με όποιον θέλει σε όλον τον κόσμο και ταυτοχρόνως να παραμένει κρυμμένος και ανώνυμος, εάν το θέλει, μέσα στον δικό του κυβερνοχώρο, δηλαδή, στο περιβάλλον του στον εικονικό κόσμο του Internet. Έτσι τουλάχιστον νομίζει. Με τον τρόπο αυτό αρκετοί νέοι πιστεύουν πως μπορούν να αποτολμήσουν πράγματα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να κάνουν σε μια πραγματική, ζωντανή επικοινωνία ή σχέση. Αυτή είναι μια τεράστια αυταπάτη και παγίδα..

Η επικοινωνία μέσω της τεχνολογίας είναι ψυχρή, είναι άψυχη. Δεν την απαρνιόμαστε διότι είναι χρήσιμη, δεν της λέμε όχι, αλλά δεν είναι αρκετή για ανθρώπινες σχέσεις και αυτό πρέπει να το κατανοήσουμε. Ο άνθρωπος χρειάζεται το εγκάρδιο καλημέρισμα από κοντά, πρόσωπο με πρόσωπο, χρειάζεται την θέρμη της χειραψίας, την ειλικρίνεια που ανιχνεύεται μόνον στα μάτια, την γλυκύτητα του ασπασμού, τον γλυκασμό της ψυχής. Όλα αυτά συνιστούν την ανθρώπινη, την ζωντανή επικοινωνία, αυτήν που φέρνει πραγματικά τον ένα κοντά στον άλλο, αυτήν, δηλαδή, που απομακρύνει τη μοναξιά.

Οι μοναχικοί ηλικιωμένοι είναι παγιδευμένοι στην τηλεόραση ενώ οι μοναχικοί νέοι στον υπολογιστή. Ο υπολογιστής είναι για τους νέους και τηλεόραση και κινητό τηλέφωνο, και μηχανή παιχνιδιών και η εφημερίδα τους και πολλά άλλα. [….] Δημιουργείται έτσι μια ψευδαίσθηση της συμμετοχής στα κοινωνικά δρώμενα πάντοτε όμως από μια απόσταση […..]

Το διαδίκτυο, δηλαδή το Internet, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες τεχνολογικές ανακαλύψεις του περασμένου αιώνα και καθημερινώς αυξάνει τη δύναμή του και την επιρροή του. Είναι μια τεράστια ανεξέλεγκτη βιβλιοθήκη με θαυμάσιο αλλά και με πολύ επικίνδυνο υλικό. Ο καθένας μπορεί να αναρτήσει σ’ αυτήν τη βιβλιοθήκη ό,τι θέλει, από το πιο χρήσιμο έως το πιο βρώμικο. Είναι το πιο δυνατό εργαλείο πληροφορίας, ενημέρωσης, διασκέδασης και μάθησης που ο απλός άνθρωπος διαθέτει σήμερα στο σπίτι του. Όμως, όσο πιο δυνατό είναι ένα εργαλείο τόσο μεγαλύτερη προσοχή χρειάζεται στη χρήση του, ιδιαίτερα από νέα άτομα. [……]

Μέρα με τη μέρα όμως η τεχνολογία αλλάζει τον πυρήνα των σχέσεών μας. Μεταβαίνουμε από μια κοινωνία σχέσεων πρόσωπο με πρόσωπο σε μια κοινωνία εικονικών σχέσεων και από απόσταση. Ο κόσμος αλλάζει μπροστά στα μάτια μας πάρα πολύ γρήγορα για την εποχή που διανύουμε. Αυτήν την ταχύτητα αλλαγών, που έχει και τις αντίστοιχες κοινωνικές και ατομικές επιπτώσεις, είναι δύσκολο να την παρακολουθήσει ο μέσος άνθρωπος. Στα χρόνια που έρχονται, τα φαινόμενα που σας περιέγραψα θα γίνουν ακόμα πιο έντονα, γι αυτό χρειάζεται επαγρύπνηση.

Πάτρα, 10-12-2011 (http://www.ellab.physics.upatras.gr/downs/HTexnologiaThsMonaksias.pdf

(Ο Γιάννης Χαριτάντης είναι αναπληρωτής καθηγητής της Ηλεκτρονικής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου της Πάτρας, στον Τομέα Ηλεκτρονικής και Υπολογιστών, του οποίου υπήρξε διευθυντής. )

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α΄ ομάδα

Α.1. Γιατί –σύμφωνα με το 1ο κείμενο- η πανεπιστημιακή έρευνα (για την ψυχική υγεία) ασχολήθηκε και ασχολείται με τις δραστηριότητες των εφήβων στον ελεύθερο χρόνο τους; (10 μονάδες)

Α.2 α) ποιες δραστηριότητες –ονομαστικά- θα εντάσσατε στην κατηγορία «πράγματα κατασκευασμένα για να φτιάχνουν τη διάθεση», «χαρούμενα πράγματα» (όροι που υιοθετεί ο συγγραφέας στο 2ο κείμενο); (5 μονάδες)

β) με ποια επιχειρήματα το 2ο κείμενο αλλά και το 3ο κείμενο υποστηρίζουν την αποτυχία-για την εξασφάλιση της ευτυχίας- των διάφορων δυνατοτήτων που έχει σήμερα ο (νέος) άνθρωπος στον ελεύθερο χρόνο του; Να τα καταγράψετε συνοπτικά με δικά σας λόγια (5 μονάδες)

20 μονάδες

Β΄ ομάδα

Β.1. να κλιμακώσετε τα 3 πρώτα κείμενα με κριτήριο τη γλώσσα που χρησιμοποιούν από το πιο επιστημονικό, με αναφορική χρήση της γλώσσας, στο λιγότερο. Να τεκμηριώσετε συνοπτικά την κατάταξη που θα προτείνετε. (10 μονάδες)

Β.2. Άλλο όμως να «το ρίχνει έξω» κανείς και άλλο να «ρίχνεται έξω» ολόκληρος: Στη φράση αυτή υπάρχει ένα «λογοπαίγνιο»:

α) με ποιες συντακτικές επιλογές επιτυγχάνεται; (6 μονάδες)

β) να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες φράσεις με άλλες ισοδύναμες (4 μονάδες)

20 μονάδες

Γ ομάδα

Σε ένα κείμενο (500 περίπου λέξεων) που δημοσιεύετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας σχολιάζετε τις δραστηριότητες των συνομηλίκων σας και ιδίως την ενασχόληση με τους υπολογιστές και το διαδίκτυο στη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου σας. Είστε ελεύθεροι / ες να υποστηρίξετε τη θετική ή αρνητική επίδραση αυτών των δραστηριοτήτων αρκεί να το κάνετε πειστικά.

60 μονάδες

ΠΗΓΗ: