Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2014

Ανεργία και Κοινωνικός Αποκλεισμός

[...] Ο κοινωνικός αποκλεισμός αναφέρεται σε άτομα ή ομάδες που κατέχουν οριακές και επισφαλείς θέσεις στην αγορά εργασίας ή των οποίων η θέση στο κοινωνικό σύνολο διακυβεύεται, καθώς ωθούνται στα όρια ή και πέραν των ορίων του κοινωνικού συνόλου, ή, ορθότερα, της οργανωμένης κοινωνίας.
            Κατά κάποιο τρόπο, το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Αν αναδεικνύεται σήμερα, όμως, ως σημαντικό πρόβλημα είναι αποτέλεσμα τριών παραγόντων, οι οποίοι αλλληλεπιδρούν και αλληλοενισχύονται: Πρώτον, του μεγέθους και της θέσης που κατείχαν οι ομάδες αυτές στη πρόσφατη κοινωνική οργάνωση. Δεύτερον, των διαδικασιών που παράγουν ως αποτέλεσμα τον κοινωνικό αποκλεισμό, διαδικασίες που εμφανίζουν διαφορετικό χαρακτήρα από τις αντίστοιχες του άμεσου παρελθόντος. Τρίτον, και σε συνδυασμό με τον πρώτο παράγοντα, του γεγονότος ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός ακυρώνει εμπράκτως το σύνολο των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων επί των οποίων οικοδομήθηκε το ιδεολογικο-πολιτικό καθεστώς της αστικής δημοκρατίας στη Δύση σ’ ολόκληρο τον 20ο αιώνα.
            Για να αναφερθώ λίγο διεξοδικότερα στους τρεις αυτούς παράγοντες, πρέπει να επισημάνω ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός έχει παύσει να αποτελεί το τραγικό προνόμιο εκδήλως μειονεκτουσών και μειοψηφικών ομάδων. Σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού κινδυνεύουν να περιπέσουν και περιπίπτουν συνεχώς ευρέα κοινωνικά στρώματα, τα οποία άνθιζαν σε προηγούμενες δεκαετίες και των οποίων η κοινωνική θέση εθεωρείτο αδιασάλευτη. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα του κοινωνικού αποκλεισμού σήμερα δεν είναι πρόβλημα μόνο των ναρκωμανών, των αλκοολικών, των φτωχών της τρίτης ηλικίας, των μεταναστών και προσφύγων, των φυλακισμένων ή των ατόμων με ψυχολογικές διαταραχές. Η περιγραφική αυτή καταγραφή, αν ήταν ποτέ ισχυρή - πράγμα για το οποίο διατηρώ επιφυλάξεις -, σήμερα είναι εξαιρετικώς ανεπαρκής τόσο για να περιγράψει δια της απαρίθμησης τις ομάδες των “κοινωνικά αποβλήτων”, όσο και για να μας επιτρέψει να προσεγγίσουμε τις διαδικασίες κοινωνικής παραγωγής των πολυδιάστατων φαινομένων του κοινωνικού αποκλεισμού. Ουσιαστικώς ανεπαρκής, αναδεικνύεται και σε πολιτικώς επικίνδυνη, καθώς τείνει να αγνοήσει κρίσιμα κοινωνικά φαινόμενα και διεργασίες, αναπαράγοντας στην πολιτική και στη θεωρητική σκέψη την εμπορία του ανθρώπινου πόνου που έχει κυριεύσει τα ΜΜΕ.
            Οι σημερινοί νέοι κοινωνικά απόβλητοι, σε μεγάλο και αυξανόμενο ποσοστό, ανήκουν σε μια ορισμένη ομάδα της ημι-ειδικευμένης ή και ειδικευμένης εργατικής τάξης, με μόνιμη εργασιακή ένταξη στη μεγάλη βιομηχανία και στις υπηρεσίες. Άτομα σχετικά μεσαίων ηλικιών, άνω των 45, κάτοικοι βιομηχανικών περιοχών σε κρίση, με εργασιακές εμπειρίες που αναφέρονται στην ιεραρχημένη οργάνωση της εργασίας στο εργοστάσιο, στην επαναληπτικότητα των κινήσεων, στην έλλειψη πρωτοβουλίας στον εργασιακό χώρο, στη μονιμότητα της απασχόλησης. Άτομα που η κρίση των βιομηχανικών κλάδων και των επιχειρήσεων, η εισαγωγή νέων τεχνικών και τεχνολογιών, η αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης και ο εντεινόμενος διεθνής ανταγωνισμός, οι αναδιαρθρώσεις στην οργάνωση των επιχειρήσεων τα κατέστησαν περιττά, δηλαδή άχρηστα.
            Μιλάμε για τα εκατομμύρια των Ευρωπαίων ανέργων, στη Δύση και την Ανατολή, για τη διογκούμενη στρατιά των ανέργων «πολύ μακράς διάρκειας», για το αυξανόμενο πλήθος των ανέργων “πολύ μακράς διάρκειας” για να χρησιμοποιήσω έναν ακόμη νεολογισμό της ευρωπαϊκής γραφειοκρατείας. Άτομα που στο σώμα, στη σκέψη, στις συνήθειες, στο ήθος, στις κινήσεις χαράχτηκαν, χρόνο με το χρόνο, οι επιταγές της επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας, της εξειδίκευσης των εργασιακών γνώσεων και καθηκόντων, για να τους ζητηθεί σήμερα η ρευστοποίηση αυτών ακριβώς των εργασιακών ποιοτήτων που με κόπο, σωματικό κάματο και πνευματική απονέκρωση, απόκτησαν μέσα στο γραφείο, το εργοστάσιο ή στο ορυχείο. Όπως γράφουν οι Χορκχάϊμερ και Αντόρνο «αυτός που δεν προσαρμόζεται γίνεται οικονομικά αδύναμος και, κατά συνέπεια, πνευματικά αδύναμος, περιθωριακός. Ο περιθωριακός αποκλείεται από τη βιομηχανία και πείθεται για την ανεπάρκειά του». [...]
 Αυτό που επισημαίνεται, δηλαδή, είναι η διαδικασία νομιμοποίησης του κοινωνικού αποκλεισμού, διαδικασία νομιμοποίησης που κινείται παραλλήλως προς την διαδικασία πραγματικού αποκλεισμού από τον χώρο της εργασίας. Διαδικασία νομιμοποίησης που δεν αρκείται στη διαμόρφωση της άρχουσας ιδεοληπτικής εικόνας της πραγματικότητας ή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και του κοινού νου, αλλά προχωρά στην εγχάραξη αυτών των αντιλήψεων στον τρόπο που τα ίδια τα θύματα αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με την πραγματικότητά τους.
            Η διαδικασία ενοχοποίησης των θυμάτων των σύγχρονων οικονομικών αναδιατάξεων αποτελεί ουσιαστικό συστατικό στοιχείο της ίδιας της διαδικασίας κοινωνικού αποκλεισμού, εφ’ όσον στερεί από τα άτομα που υφίστανται τον οικονομικό αποκλεισμό διά της ανεργίας των βασικών προϋποθέσεων συλλογικής οργάνωσης και διατύπωσης των αιτημάτων με τη μορφή της διεκδίκησης των δικαιωμάτων. Αν το κοινωνικό σύνολο θεωρεί, πολύ δε περισσότερο αν το πιστεύει ο ίδιος, ότι για την ανεργία ευθύνεται ο ίδιος ο άνεργος, η διεκδίκηση των βασικών εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων του είναι παραχρήμα υπονομευμένη, ενώ, ταυτοχρόνως, ο ίδιος βαρύνεται με τον κοινωνικό στιγματισμό.
Απόστολος Δεδουσόπουλος, Ο Πολίτης, τ. 18, 16/02/1996

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε (100-120) λέξεις.

Β1. Βασισμένοι στο κείμενο, να εκθέσετε τις επιπτώσεις του κοινωνικού αποκλεισμού όσων «κατέχουν οριακές και επισφαλείς θέσεις στην αγορά εργασίας».
Β2. Παρ' ότι δεν αναλύονται εκτενώς οι αιτίες του αυξανόμενου αποκλεισμού ατόμων από την αγορά εργασίας, υπάρχουν μέσα στο κείμενο και κάποιες που δηλώνονται. Να τις εντοπίσετε και να τις αναφέρετε ονομαστικά.
Β3. Ποια διαδικασία συνοδεύει, σύμφωνα με το συντάκτη του κειμένου, τον κοινωνικό αποκλεισμό
από το χώρο της εργασίας και ποιο σκοπό υπηρετεί;


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου